Czy użytkowanie Instagrama przyczynia się do rozwoju Ortoreksji?

   Korzystanie z social media stale rośnie, Z CZEGO  90% młodych dorosłych w Wielkiej Brytanii (w wieku 16–34 lat) korzysta z portali społecznościowych. Ważnym jest aby przyjrzeć się jaki wpływ na dobre samopoczucie psychiczne ma  ich użytkowanie. Można wyodrębnić wiele tematów poruszanych w social media. Jednym z nich jest oczywiście promowanie zdrowego żywienia. I nie ma w tym nic strasznego. Jednakże coraz większą uwagę zwraca się na negatywne zachowania u osób zdrowo odżywiających się.

    Jednym z interesujących zaburzeń odżywiania w tym kontekście jest orthorexia nervosa (ON), obsesja zdrowego odżywiania się.

Zaczyna powstawać coraz więcej prac na temat użytkowania mediów społecznościowych i pojawiającego się tzw efektu "Komory echa". Są to obszary w sieci, które umacniają, powielają poglądy jednostki, nawet jeśli odbiega ona od norm.  

   W świetle tego efektu naukowcy postanowili sprawdzić czy  czas spędzony w mediach społecznościowych można powiązać z tendencją do rozwoju ortoreksji.  Badacze skupili swoją uwagę  na Instagramie, argumentując iż tam najbardziej rozpowszechnione jest promowanie zdrowego żywienia, ale także oceniali inne społeczne kanały medialne w analizie eksploracyjnej.

Możecie się zastanawiać skąd pomysł, że Instagram najbardziej promuje zdrowie żywienie.  Dane na ten temat możecie znaleźć w badaniu z 2016 roku Marsh S i Cambell D "Clean eating trend can be dangerous for young people, experts warn. Guardian" 

zdj : http://www.kalorynka.pl/porady/245/Zdrowe-jedzenie-uwazaj-na-ortoreksje-.aspx

   Instagram w sieci pojawił się w 2010 roku, z którego obecnie korzysta 53% amerykańskiego społeczeństwa w wieku 18-29 lat. w 2016 roku Instagram miał zarejestrowanych ponad pół miliarda użytkowników, lokując go na 3 miejscu wśród portali społecznościowych zaraz po Facebook i TumbIr. Z ciekawostek #food jest jednym z 25 najczęściej używanych hashtag'ów na Instagramie.

Statystyki pokazują, że zdjęcia umieszczane ze zdrową żywnością mają większy odbiór niż te, które takiego trendu żywieniowego nie przedstawiają. Można zatem wnioskować, że większe zainteresowanie jest zdrowym odżywianiem.  Analizy wykazały, że około 40% osób korzysta z mediów (w tym z Instagrama) w celu zasięgania porad na temat zdrowego stylu życia.

Należy mieć na uwadze, że badacze analizują media społecznościowe, w tym i Instagram, pod kątem, jaki wpływ na zdrowie psychiczne one mają. Badania wykazały zależność zwiększonej częstości objawów depresyjnych u młodzieży korzystającą z mediów w Internecie. Dotyczy to również i zdrowego żywienia. Odkryto, że u nastolatków obserwujące użytkowników promujących zdrowe żywienie i aktywność fizyczną częściej występowały zaburzenia odżywiania. Nierzadko doprowadzało to do kontynuowania poszukiwań i inspirowania się kanałami promujące treści pro-anorektyczne. 

   W badaniach Lup K, Trub L, Rosenthal L (2015) Instagram# Instasad?:exploring associations among Instagram use, depressive symptoms, negative social comparison, and strangers followed.

Cyberpsychol Behav Soc Netw 18(5):247–252

zaobserwowano, że częste korzystanie z Instagrama zostało bezpośrednio powiązane ze zwiększonym poziomem objawów depresyjnych, które współgrało ze zwiększoną częstością negatywnych porównań społecznych.

   Osoby, które często odwiedzały użytkowników "fit", zwłaszcza kobiety, poprzez porównanie zaobserwowano u nich obniżony poziom własnej wartości co pokazano w badaniu Tiggemann M, Zaccardo M (2016) ‘Strong is the new skinny’: A content analysis of# fitspiration images on Instagram.  J Health Psychol

   Badań dotyczących social media, jest już coraz więcej. Po tym interesującym wstępie , przyjrzyjmy się czy faktycznie użytkowanie Instagrama może u niektórych osób nasilić, lub wywołać objawy Ortoreksji.

   Ortoreksja jest definiowana jako niezdrowa obsesja jedzenia  zdrowej żywności. Termin pochodzi od greckiego słowa „orthos”, co oznacza „poprawny” i został po raz pierwszy opisany przez
Steven'a Bratman'a.

   Zaproponowane kryteria diagnostyczne Ortoreksji  (przed DSM) obejmują obsesyjne skupianie uwagi na zdrowym odżywianiu, lęku związanego z żywieniem, czy ograniczeniami dietetycznymi.

Objawy ortoreksji są związane z podejmowaniem decyzji zdrowego stylu życia, jak jedzenie większej ilości warzyw, owoców, mniej białej, przetworzonej mąki, zakupy w sklepach ze zdrową żywnością, ćwiczenia, zmniejszone spożycie alkoholu. ALE Orotreksja jest również związana ze znacznymi ograniczeniami żywieniowymi , niedożywieniem,  i nierzadko z izolacją społeczną pomimo prawidłowego BMI. Obecnie do wykrycia ortoreksji wykorzystuje się kwestionariusz ORTO-15. Większe rozpowszechnienie zaobserwowano u instruktorów jogi, dietetyków, studentów dietetyki,  studentów akademii wychowania fizycznego, w porównaniu z ogólną populacją. Szacuje się że rozpowszechnienie ortoreksji w populacji wynosi około 1%.

Należy jednak pamiętać, że ortoreksja nie została uwzględniona w kwalifikacjach chorobowych tj DSM czy ICD.

   W celu sprawdzenia czy Instagram może wpływać na zwiększanie objawów Ortoreksji, do badania zakwalifikowano 680 kobiet. (Masa ciała  jak i BMI były w zakresie normy)  

Uczestnicy badania zostali zapytani, z których portali społecznościowych korzystają i które najczęściej odwiedzają. Dodatkowo pytania dotyczyły: jak długo przebywają na takich portalach. Dodatkowo badacze zapytali o nawyki żywieniowe uczestników: Jedzenia mięsa, picie alkoholu, spożywanie warzyw itp. pytając dodatkowo jaki styl żywienia najbardziej im odpowiada: wegetarianizm, weganizm, dieta mieszana itp.

Każdy z uczestników został poproszony o wypełnienie kwestionariusza ORTO-15. Wykonano również dodatkowe analizy.

   Tak jak badacze przewidywali wykazano negatywną korelację pomiędzy wynikiem w ORTO-15 a użytkowaniem Instagrama. Co ciekawe takiej korelacji nie wykazano odnosząc się do innych portali społecznościowych z wyjątkiem Twittera, który odwrotnie wykazał niewielką pozytywną korelację.

Jak to wyjaśnić?

   Naukowcy twierdzą, że ma na to wpływ kilka czynników:

Po pierwsze obrazy są lepiej zapamiętywane przez mózg niż lity tekst, przez co może nieść większy ładunek emocjonalny i informacyjny.

   Po drugie, możliwa selekcja obserwowanych użytkowników powoduje, że odbiorca jest cały czas "bombardowany" informacjami "subskrybowanych" kanałów. Taka wyselekcjonowana ekspozycja informacji może umacniać użytkownika w przeświadczeniach nadmiernie zdrowego żywienia wyzwalając większą presję społeczną i tworząc efekt Echa komory. Co więcej nieprawidłowe treści mogą być cały czas wzmacniane, tworząc fałszywy obraz zdrowego trybu życia. Po trzecie mocno wyeksponowane kanały celebrytów , autorytetów , promujące zdrowe żywienie mogą nasilać presję równie intensywnego dbania swoje zdrowie. 

Jaki z tego wniosek? 

   Oczywiście trzeba być ostrożnym w wyciąganiu ostatecznego wniosku z pojedynczego badania. Jednakże wiele analiz wykazuje wzmożoną tendencję do rozwijania ortokreksji poprzez przesiadywanie na Instagramie, zwłaszcza na kanałach promujących zdrowe żywienie. Jeżeli zbyt emocjonalnie podejdziemy do tematu zdrowego odżywiania , dodatkowo porównując się z innymi osobami będącymi "fit" i zatracimy dystans to jesteśmy w grupie ryzyka aby taką ortoreksję w sobie rozwinąć. Problem istnieje i chyba każdy z nas ma kontakt z osobą, która nadmiernie przejmuje się zdrowym stylem życia wyrządzając sobie jednocześnie więcej krzywdy niż pożytku. Kończąc , moim zdaniem, trzeba mieć zdrowy rozsądek w tym jak się żywimy i ćwiczymy a sieci społecznościowe mogą nam ten rozsądek sukcesywnie zaburzać. Oczywiście nie musi to dotyczyć tylko odżywania :D